23: Contoh Pengalaman Kerohanian

Orang-orang yang meminati tarekat tasauf sangat
ingin mengetahui pengalaman kerohanian dan
penyaksian yang terjadi kepada orang sufi.
Penerangan mengenai perkara tersebut sukar
diperolehi. Buku-buku tasauf hanya menceritakan
tentang perjalanan kerohanian secara umum.
Kadang-kadang diolah dengan cara yang sukar
dimengerti, dicampur pula dengan istilah-istilah
yang belum pernah didengar. Banyak perkara
dibungkus dengan istilah Rahsia; Rahsia Tuhan,
Rahsia Insan dan berbagai-bagai Rahsia lagi.
Ada pula yang menceritakan pengalaman secara
berteka-teki, digunakan huraian yang samar-
samar. Semua itu dilakukan dengan alasan orang
awam tidak akan mengerti perkara kerohanian
yang mendalam. Perkara khusus hanya boleh
diperkatakan dalam majlis yang menjadi ahli
sahaja. Ada guru-guru yang tarekat melarang
murid-muridnya bercakap mengenai perkara
kerohanian dengan orang yang berlainan aliran
tarekat.
Apabila intisari pengalaman kerohanian tidak
didedahkan, orang ramai yang berminat dalam
bidang tersebut mudah terdorong untuk membuat
andaian sendiri. Sebahagian mereka
menyangkakan ilmu yang diajar secara
bersembunyi itulah ilmu yang benar dan ilmu
yang diajar secara terbuka tidak sampai kepada
kebenaran yang sejati. Dalam alam yang
tersembunyi itulah muncul berbagai-bagai ajaran
yang kedengaran daripada jauh sebagai ajaran
sesat. Apabila dipanggil oleh pihak yang
berkuasa pengamal ajaran berkenaan menafikan
penglibatan mereka dengan ajaran tersebut.
Mereka mengaku menjadi pengikut Ahli Sunah
wal Jamaah. Bila dibebaskan mereka kembali
semula kepada alam persembunyian mereka.
Murid-murid mereka diberitahu bahawa ilmu
mereka adalah ilmu wali-wali, hanya wali sahaja
boleh mendengar pengajarannya, tidak boleh
didedahkan kepada orang yang tidak berjalan
pada jalan wali, walaupun mereka adalah pihak
yang berkuasa. Alam persembunyian mereka
tetap tinggal kukuh. Tidak dapat dipastikan
berapa banyak tuhan-tuhan yang muncul dalam
alam persembunyian tersebut. Akibatnya tarekat
tasauf yang benar dengan tarekat yang sesat
sukar dikenalpasti. Di kalangan orang ramai pula
mula timbul anggapan serong terhadap orang-
orang yang bertarekat tasauf, terutamanya yang
memakai jubah. Guru ajaran sesat digambarkan
sebagai orang yang berjubah dan berserban.
Orang alim pula digambarkan sebagai
berpakaian ‘bush jacket’ dan ‘coat’. Ahli tarekat
yang benar tidak diterima dengan baik kerana
mereka memakai jubah. Inilah yang berlaku
apabila tarekat yang sesat berselindung di
sebalik jubah dan serban, dan aktiviti mereka
tidak didedahkan.
Dalam menangani masalah penyakit aids, orang
ramai didedahkan secara meluas kepada
pengetahuan mengenai punca dan tanda-tanda
penyakit tersebut. Dalam menangani penyakit
sosial yang melibatkan seks, sudah ada usaha
menyebarkan pendidikan seks secara terbuka.
Penyakit aids dan pengamal seks yang tersalah
langkah berpeluang menceritakan pengalaman
mereka secara terbuka. Tindakan berani orang-
orang yang bersalah dan menyesal itu sedikit
sebanyak memberi kesan kepada orang ramai.
Di antara semua penyakit, termasuklah penyakit
aids, dadah, seks dan semua penyakit, penyakit
yang paling besar dan paling merbahaya adalah
penyakit sesat akidah. Penyakit lain mungkin
menerima pengampunan Tuhan, sekiranya Dia
kehendaki, tetapi penyakit sesat akidah tidak
diampunkan-Nya. Jika orang lain berpeluang
memasuki syurga selepas dicuci di dalam
neraka, tetapi orang yang sesat akidah tidak
berpeluang meninggalkan neraka. Oleh kerana
penyakit ini merugikan manusia di dunia dan di
akhirat, usaha membenterasnya mestilah
dilakukan sehingga ke akar umbinya. Salah satu
kubu persembunyian mereka adalah bahagian
kesamaran dalam ajaran tarekat tasauf. Kubu ini
mesti diperuntuhkan dengan memperjelaskan
apa yang samar supaya tidak ada lagi alasan
yang batal bersembunyi di sebalik yang benar.
Pendukung ajaran tarekat yang benar
berkewajipan melindungi akidah orang ramai
daripada fitnah yang ditaburkan oleh nabi-nabi
palsu, wali-wali palsu dan guru-guru palsu yang
berselindung di sebalik nama tarekat kewalian.
Pengalaman kerohanian, seperti penyaksian
terhadap cahaya-cahaya perlu diperjelaskan agar
tidak timbul anggapan bahawa Tuhan adalah
cahaya dengan warna yang tertentu. Pengalaman
yang dilalui oleh Syeikh Ahmad Sirhindi
dimuatkan di sini untuk dijadikan iktibar oleh
orang yang terpengaruh dengan ajaran sesat
yang mempertuhankan cahaya. Syeikh Ahmad
Sirhindi, keturunan Umar al-Khattab, dilahirkan di
India. Beliau mempunyai pengalaman yang luas
dalam bidang tarekat tasauf. Beliau telah
menceritakan pengalaman kerohanian beliau.
Apabila Syeikh Ahmad memutuskan untuk
mengikuti jalan kesufian beliau telah pergi
kepada mursyid tarekat Naqsabandiah yang
bernama Syeikh Muhammad al-Baqi. Syeikh
Muhammad menjadi pembimbing Syeikh Ahmad
melalui semua peringkat kerohanian. Syeikh
Muhammad mentalkinkan zikir Ilmul Zat, iaitu
kalimah Allah kepada Syeikh Ahmad. Mursyid
Naqsabandiah itu menjuruskan perhatian
kerohanian beliau kepada Syeikh Ahmad
sehinggalah Syeikh Ahmad mengalami
keghairahan dan kelazatan yang amat sangat.
Beliau juga mengalami rasa kepiluan yang
bersangatan sehingga beliau menangis dengan
bersungguh-sungguh. Setelah satu hari
mengamalkan zikir Ismul Zat, Syeikh Ahmad
dikuasai oleh rasa penafian dan kelenyapan diri.
Dalam suasana kerohanian yang demikian beliau
menyaksikan laut yang sangat luas. Beliau
menyaksikan segala sesuatu sebagai bayang-
bayang dalam laut tersebut. Pengalaman
demikian menjadi bertambah kuat, mendalam
dan cemerlang sehingga memukau jiwa beliau.
Beliau mengalami suasana tersebut beberapa
lama, kadang-kadang berlarutan sampai satu
suku hari, kadang-kadang sehingga separuh hari
dan kadang-kadang sampai satu hari penuh.
Syeikh Ahmad melapurkan pengalaman beliau itu
kepada Syeikh Muhammad. Syeikh Muhammad
menjelaskan bahawa apa yang telah dialami oleh
Syeikh Ahmad itu merupakan sejenis
pengalaman fana dan Syeikh Ahmad
dinasihatkan supaya menjaga penyingkapan itu.
Syeikh Ahmad meneruskan latihannya. Dua hari
kemudian beliau mengalami fana yang lebih
teratur. Beliau meneruskan latihan sebagaimana
yang diajarkan oleh mursyidnya. Seterusnya
beliau mencapai fana dalam fana. Syeikh Ahmad
melapurkan pengalaman beliau kepada Syeikh
Muhammad. Mursyidnya itu bertanyakan sama
ada Syeikh Ahmad menyaksikan seluruh alam ini
sebagai satu kewujudan dan adakah beliau
mendapati kewujudan tersebut bersatu dengan
Yang Satu. Syeikh Ahmad memperakui bahawa
demikianlah yang beliau telah alami. Mursyidnya
menjelaskan bahawa fana dalam fana yang
sebenar adalah walaupun disaksikan penyatuan
tetapi seseorang itu masuk ke dalam suasana
ketidak-sedaran sehingga fana itu sendiri tidak
ada dalam kesedarannya. Syeikh Ahmad
meneruskan latihannya dan pada malam itu
beliau mengalami suasana fana seperti yang
digambarkan oleh mursyidnya. Beliau
melapurkan pengalaman beliau kepada Syeikh
Muhammad, termasuklah pengalaman beliau
sebelum memasuki fana. Beliau melapurkan
bahawa beliau mendapat ilmu secara langsung
dari Tuhan. Beliau juga mendapati sifat-sifat yang
menjadi miliknya adalah juga milik Tuhan.
Selepas peringkat tersebut beliau maju lagi.
Beliau menyaksikan satu cahaya yang
membungkus segala sesuatu. Cahaya tersebut
berwarna hitam. Beliau menyangkakan apa yang
beliau saksikan itu adalah Tuhan. Mursyid beliau
menjelaskan apa yang telah beliau alami itu
adalah menghadap kepada Tuhan di sebalik
hijab cahaya. Ia kelihatan kerana perkaitan Zat
Yang Maha Suci dengan alam kebendaan, tetapi
ia mesti dinafikan. Selepas penafian itu Syeikh
Ahmad mendapati cahaya hitam yang
membungkus segala sesuatu itu mula mengecil
sehingga menjadi satu titik yang sangat halus.
Mursyidnya menyuruhnya menafikan juga titik
hitam yang halus itu supaya beliau boleh sampai
kepada suasana kehairanan. Syeikh Ahmad
mematuhi arahan mursyidnya itu dan titik hitam
yang halus itu pun lenyap. Beliau dikuasai oleh
suasana kehairanan. Dalam suasana kehairanan
itulah Syeikh Ahmad mendapati Tuhan hanya
kelihatan kepada Diri-Nya melalui Diri-Nya
sendiri. Mursyidnya mengsahkan bahawa apa
yang dialami oleh Syeikh Ahmad itu adalah
suasana kehadiran yang dicari dalam tarekat
Naqsabandiah. Ia dinamakan nisbat bagi tarekat
Naqsabandiah. Ia juga dipanggil kehadiran Tuhan
secara tiada rupa, bentuk, sifat dan lain-lain.
Tahap inilah menjadi tujuan pencarian.
Maksud nisbat adalah hubungan dengan Tuhan
yang tidak putus walau sedetik pun. Nisbat yang
jarang terjadi ini dikurniakan kepada Syeikh
Ahmad dalam masa dua bulan beberapa hari
selepas beliau ditalkinkan oleh Syeikh
Muhammad. Selepas tahap nisbat satu lagi
bidang fana dikurniakan kepada beliau. Beliau
meyakini bahawa fana pada tahap ini adalah
fana hakiki. Dalam kefanaan yang demikian
beliau menyaksikan hati beliau menjadi besar,
menjadi tersangat besar hinggakan seluruh alam
termasuklah al-Kursi dan al-Arasy hanyalah
seumpama sebiji sawi jika dibandingkan dengan
hatinya. Selepas peringkat ini beliau
menyaksikan dirinya dan segala sesuatu sebagai
Tuhan. Kemudian beliau melihat segala sesuatu
dari alam ini menjadi satu dengan dirinya dan
dirinya menjadi satu dengan segala sesuatu.
Beliau menyaksikan seluruh alam tersembunyi
dalam sebiji zarah yang halus. Kemudian
pengalaman beliau berubah pula. Beliau
menyaksikan zarah dirinya membesar hinggakan
beberapa alam boleh diisi di dalamnya. Beliau
menyaksikan dirinya atau satu zarah sebagai
cahaya yang membesar, memasuki setiap zarah
kewujudan sehingga semua rupa dan bentuk
alam hilang lenyap di dalamnya. Selepas itu
beliau mendapati dirinya atau satu zarah,
menanggung alam atau menjadi pasak alam.
Mursyidnya menyatakan suasana demikian
adalah peringkat haqqul yaqin dalam tauhid,
peringkat bersatu dalam kesatuan.
Selepas peringkat di atas, berlaku pula
pengalaman yang berbeza daripada pengalaman
penyatuan. Dahulunya Syeikh Ahmad
menyaksikan segala sesuatu sebagai Tuhan
tanpa ada sebarang perbezaan. Bila memasuki
peringkat yang baharu ini beliau mendapati
segala sesuatu pada alam bukanlah bersatu
dengan Tuhan, tetapi hanyalah bentuk khayalan.
Penyatuan hanya berlaku dalam penyaksian mata
hati semata-mata. Beliau masuk kepada suasana
kehairanan yang menyeluruh. Pada ketika itu
beliau teringatkan kata-kata Ibnu Arabi dalam
kitab Fusus: “Jika kamu suka kamu boleh
panggilnya yang diciptakan atau jika kamu suka
kamu boleh panggilnya Tuhan dalam satu aspek
dan makhluk dalam aspek yang lain. Kamu boleh
juga mengatakan yang kamu tidak mampu
membezakan keduanya”. Keterangan dari kitab
Fusus itu mententeramkan jiwa Syeikh Ahmad.
Bila berkesempatan beliau melapurkan
pengalaman beliau kepada Syeikh Muhammad.
Mursyid itu memberitahu bahawa Syeikh Ahmad
mengalami suasana kehadiran Tuhan tetapi
secara tidak jelas. Beliau dinasihatkan supaya
meneruskan latihan agar wujud boleh dibezakan
daripada khayali. Syeikh Ahmad bertanya kepada
mursyidnya mengenai keterangan Ibnu Arabi
berhubung pengalaman yang telah dialaminya.
Syeikh Muhammad menjelaskan bahawa Ibnu
Arabi tidak menceritakan suasana yang
sempurna yang berbeza dengan fahaman satu
wujud, kerana kebanyakan sufi tidak melepasi
peringkat menyaksikan tidak ada perbezaan di
antara Tuhan dengan alam. Jika mereka
melepasi peringkat tersebut mereka akan
menyaksikan perbezaan di antara Tuhan dengan
makhluk.
Syeikh Ahmad meneruskan latihannya. Dalam
masa dua hari beliau dikurniakan pengalaman
yang memperlihatkan perbezaan di antara Wujud
yang sebenar dengan wujud khayali. Beliau
mendapati sifat, tindakan dan kesan yang
muncul pada wujud bayangan (khayali)
sebenarnya datang dari Tuhan. Beliau menyedari
sepenuhnya bahawa sifat dan perbuatan tersebut
sebenarnya bayangan atau khayalan sepenuhnya
dan tiada yang maujud melainkan Tuhan.
Mursyidnya menerangkan bahawa beliau sudah
sampai kepada peringkat mengalami suasana
perbezaan selepas penyatuan, iaitu selepas
menyaksikan Wujud Tuhan dan wujud hamba
bersatu sebagai satu wujud, beliau melepasi
peringkat tersebut dan menyaksikan Wujud
Tuhan sebenarnya berbeza daripada wujud
hamba. Peringkat ini merupakan tahap terakhir
pencapaian manusia. Selepas peringkat ini
seseorang itu akan memahami dan menyedari
tujuan dia diberi bakat-bakat yang perlu. Inilah
peringkat kesempurnaan.
Syeikh Ahmad Sirhindi meringkaskan perjalanan
kerohanian beliau. Bila beliau dibawa kepada
peringkat kesedaran sesudah mabuk, baqa
sesudah fana dan melihat kepada setiap zarah
kewujudan dirinya, beliau tidak melihat sesuatu
melainkan Allah s.w.t dan beliau temui ‘cermin’
untuk ‘menanggung’ Tuhan. Kemudian beliau
dibawa meninggalkan peringkat tersebut. Beliau
masuk ke dalam suasana kehairanan. Bila beliau
kembali kepada dirinya beliau dapati Tuhan dan
segala yang maujud berada dalam dirinya.
Kemudian beliau dibawa lagi ke dalam suasana
kehairanan. Selepas itu kesedaran beliau
dikembalikan semula dan beliau mendapati
Tuhan bukan satu dengan alam, tetapi tidak juga
berpisah. Pada peringkat permulaannya beliau
menyaksikan Tuhan sebagai meliputi dan
menyertai sesuatu, kemudian penyaksian yang
demikian hilang sama sekali. Walaupun begitu
Tuhan kelihatan kepadanya dengan keadaan
tersebut yang membuatnya merasakan seakan-
akan Dia. Seterusnya beliau melihat alam tidak
ada di samping Tuhan, padahal dahulunya beliau
melihat alam berada di samping Tuhan. Beliau
kembali semula kepada suasana kehairanan.
Kemudian kesedaran beliau kembali lagi. Beliau
kini memperolehi pengetahuan yang sangat
berbeza daripada pengetahuan beliau
sebelumnya. Dalam pengetahuan beliau yang
terbaharu ini beliau mendapati hubungan Tuhan
dengan alam adalah berlainan daripada apa
yang beliau fahamkan dahulu. Hubungan Tuhan
dengan alam tidak mampu dihuraikan dan tidak
dapat diketahui. Beliau masuk pula ke dalam
suasana kehairanan. Beliau merasakan
kekerdilan diri. Bila beliau sedar semula beliau
mendapat pengetahuan bahawa Tuhan tidak ada
hubungan dengan alam secara diketahui atau
tidak diketahui. Beliau diberi pengetahuan
khusus tentang tidak wujud hubungan di antara
Tuhan dengan makhluk walaupun beliau
menyaksikan kedua-duanya. Pada tahap ini
beliau mendapat pengetahuan bahawa apa juga
yang disaksikan, walaupun berunsur ghaib,
adalah bukan Tuhan. Ia adalah bentuk simbolik
atau misal tentang hubungan Tuhan dan ciptaan-
Nya yang melampaui apa juga pengetahuan dan
penyaksian. Beliau menemui di akhir perjalanan
beliau bahawa masih ada peringkat yang lebih
tinggi daripada peringkat menyaksikan satu
wujud. Penyaksian terhadap satu wujud
merupakan satu pengalaman yang ditemui dalam
perjalanan kerohanian. Setelah melepasi
peringkat tersebut seseorang itu akan menjadi
sesuai dengan al-Quran dan al-Hadis secara
sedikit demi sedikit. Di penghujung perjalanannya
kesan penyaksian satu wujud hilang sama sekali
dan dia menjadi sesuai sepenuhnya dengan al-
Quran dan as-Sunah.
Dari pengalaman Syeikh Ahmad Sirhindi
dapatlah diyakini bahawa bimbingan guru yang
arif sangat diperlukan bagi orang yang mahu
memasuki perjalanan kerohanian. Tanpa
bimbingan guru yang arif sukar bagi seseorang
melepasi hijab-hijab yang ditemui di sepanjang
perjalanan. Orang yang berhenti di tengah jalan
menemui buah yang belum masak. Mereka
merasakan buah yang belum masak itu sudah
cukup enak. Mereka tidak mengetahui bahawa
buah yang sudah masak berlainan rasanya.
Beberapa orang sufi mungkin mengalami hal
yang sama tetapi fahaman yang timbul daripada
pengalaman tersebut mungkin berbeza. Ibnu
Arabi mengalami suasana satu wujud berpegang
kepada fahaman wahdatul wujud. Syeikh Ahmad
Sirhindi juga mengalami suasana yang demikian
tetapi beliau berpegang kepada fahaman
wahdatul syuhud. Syeikh Ahmad telah melepasi
peringkat menyaksikan satu wujud dan beliau
kembali kepada jalan kenabian. Ramai juga sufi
yang tidak terlepas daripada kesan menyaksikan
satu wujud, lalu mereka bermukim pada makam
yang berfahamkan wahdatul wujud. Sufi tersebut
ditarik kepada fahaman demikian kerana
kefanaan dan mabuk. Orang yang dalam
kesedaran tidak patut mengikuti fahaman yang
demikian. Perlulah diketahui bahawa apa yang
dialami dalam alam kerohanian tidak semestinya
kebenaran yang sejati. Alam demikian lebih
merupakan Alam Misal yang menceritakan
sesuatu tentang Kebenaran Hakiki yang
melampaui misal. Misal dalam alam kerohanian
boleh dialami secara penyaksian atau zauk
(rasa). Ketika melalui daerah-daerah Latifah
Rabbaniah seseorang boleh menyaksikan
cahaya-cahaya dan mengalami zauk Hakikat-
hakikat Kenabian. Cahaya yang disaksikan dalam
daerah latifah boleh mempesonakan seseorang
dan hakikat kenabian boleh membalikkan
pandangan seseorang. Ada orang yang keliru
dengan cahaya, menyangkakan Tuhan sebagai
cahaya cuaca subuh. Ada orang yang keliru
dengan hakikat kenabian, menyangkakan dirinya
menyatu dengan nabi-nabi atau terus
mendakwakan dirinya sebagai nabi Ada
sebahagian daripada mereka yang mencuba
untuk mencungkil ‘Rahsia’. Mereka menyatukan
diri mereka dengan Nabi Adam a.s dan Nabi
Muhammad s.a.w. Bagi mereka tidak ada
bezanya diri mereka dengan Adam dan
Muhammad. Fahaman mereka sudah jauh
menyimpang dari kebenaran. Perjalanan jasad
dengan perjalanan roh lebih kurang sahaja.
Manusia dari aspek jasad datang dari jasad yang
satu iaitu jasad Adam. Walaupun bersumberkan
jasad yang satu tetapi sekalian jasad-jasad
merdeka daripada jasad yang satu itu dan juga
setiap jasad tidak terikat dengan jasad yang lain.
Setelah jasad Adam mengalami mati, jasad-
jasad lain tidak ikut mati bersamanya. Jika jasad
Saleh dipotong, jasad Yusuf tidak ikut terpotong.
Setiap jasad bebas dengan perjalanannya,
menanggung bahagia atau celakanya sendiri.
Begitu juga dengan perjalanan rohani atau roh.
Jika roh Nabi Muhammad s.a.w bahagia, roh
Abu Jahal tidak ikut bahagia. Jika roh dan jasad
Nabi Ibrahim a.s dimasukkan ke dalam syurga,
roh dan jasad Namrud tidak ikut memasuki
syurga. Sekalipun sekalian roh-roh
bersumberkan roh yang satu tetapi roh individu
bebas dengan perjalanannya sebagaimana jasad
bebas berbuat demikian. Fahaman menyatukan
jasad atau roh seseorang dengan jasad atau roh
orang lain adalah fahaman yang keliru. Orang
yang mengalami jazbah mungkin terbalik
pandangannya dan mengalami suasana
penyatuan, tetapi penyatuan tersebut hanya
berlaku dalam alam perasaannya, bukan itulah
yang sebenarnya berlaku. Tanpa bimbingan guru
yang arif orang tersebut akan berterusan berada
di dalam gambaran khayalannya atau di dalam
alam bayangan.